در این نوشته می خوانید:
رعایت بهداشت دهان و دندان در زندگی هر فردی باید همواره در صدر اهمیت قرار گیرد. به طوری که از زمان تولد و نوزادی باید راهکارهای مربوط به سلامت دهان و دندان ها را در نظر گرفت. در این مقاله قصد داریم درباره اهمیت بهداشت دهان و دندان کودکان و بخصوص مبحث جرمگیری دندان در کودکان بپردازیم. در انتهای این نوشته نیز به انواع روش های جرمگیری دندان کودک اشاره خواهیم کرد.
اهمیت مراقبت های دهان و دندان در کودکان نیز مانند بزرگسالان بسیار بالا است باید از زمان نوزادی به بهداشت دهان و دندان کودکان رسیدگی نمود. ممکن است این سوال برایتان پیش آید که در زمان نوزادی غذای کودک در شیر مادر و نهایتا شیر خشک خلاصه می شود؛ پس چه مراقبت هایی لازم است؟
در جواب به این سوال باید گفت که حتی شیر نوزاد نیز ذراتی دارد که اگر در داخل دهان باقی بماند، می تواند به مرور التهابات لثه ای به وجود آورد. از طرفی گاهی همین باقی مانده های شیر در دهان کودک که بر روی بافت های نرم باقی می مانند، زمینه ایجاد برفک را در داخل دهان نوزاد ایجاد خواهند کرد که خطرات خاص خود را دارد.
به منظور پاکسازی دهان نوزاد از شیرهای باقی مانده در محیط آن، می توان از یک پارچه نرم، تمیز و نمناک شده استفاده نمود. در واقع، از این پارچه می توان به عنوان مسواک استفاده کرده و روی لثه های کودک را تمیز نمایید. این کار باعث می شود تا از بروز جرم دندانی در دهان کودک جلوگیری به عمل آید.
پس از هر بار که به کودکتان شیر می دهید، باید این عمل را تکرار کرده و لثه های نوزاد و زبان او را به آرامی پاک کنید. پس از پاکسازی محیط دهان کمی آب (در حد دو جرعه) به نوزاد بدهید تا هر آنچه که شیر در محیط دهان باقی مانده است، از سطوح بافت های نرم شسته گردد. می توانید از مسواک های انگشتی برای ماساژ لثه ها و شستشوی دهان استفاده کنید.
پس از رشد اولین دندان شیری کودک که از حدود ۶ ماهگی آغاز می شود، استفاده از مسواک های کوچک را جایگزین پارچه نرم نمناک و مسواک های انگشتی کرده و دندان های او را بشویید. به این ترتیب، مانع از جرم گرفتن دندان های نوظهور شده و به سلامت لثه های کودک کمک خواهید کرد. مسواک کودکان، یک نوع مسواک خیلی لطیف و نرم است که می توانید از داروخانه ها تهیه کنید.
جالب است بدانید که از حدود ۶ ماهگی که رشد دندان های شیری کودک به صورت پیوسته ادامه پیدا می کند، کودک دچار خارش لثه می گردد. در چنین مواقعی استفاده از مسواک های انگشتی به بهبود خارش لثه ها کمک کرده و باعث ایجاد حس خوشایند در کودک خواهد شد.
پس از اینکه نوزاد کمی بزرگتر شد، به مرور زمان و بعد از سه سالگی متناسب با سن او مسواک مناسب را برای او تهیه نمایید. لازم است بدانید که نرمی و بزرگی موهای مسواک باید بر اساس سن کودک انتخاب شود.
فرایندی که طی آن جرم های ایجاد شده بر روی سطح دندان کودک برداشته می شوند را فرایند جرمگیری دندان می گویند. البته این جرم ها تنها مربوط به سطح قابل مشاهده دندان نمی شود و گاهی باید تا سطح ریشه دندان نیز جرمگیری گردد.
رنگدانه های دندان نیز در درمان جرمگیری، پاکسازی می شوند. به طور کلی، تمام آنچه به عنوان رسوبات اضافی بر روی دندان کودک تجمع کرده و ظاهری نازیبا به دندان ها می دهند را می توان به کمک جرمگیری دندان کودک از بین برد.
البته کودکان مانند بزرگسالان دچار جرم نمی شوند اما برخی اوقات وجود رنگدانه های رنگی بر روی دندان ها می تواند بر ظاهر دندان ها تأثیر بگذارد که با استفاده از فرایندی به نام بروساژ می توان آن را از بین برد.
یکی از دلایلی که می تواند منجر به ایجاد پوسیدگی دندان کودک گردد، رسوب جرم های دندانی است. رسوبات انباشته بر روی دندان ها می تواند التهابات لثه ای را در پی داشته باشد.
هر گونه التهابی که روی لثه ها به وجود آید، باعث می شود تا در هنگام مسواک زدن منجر به خونریزی لثه های کودک گردد. حتی ممکن است فرایند مسواک زدن را برای کودک درد آور کند.
در واقع، التهاباتی که در اثر جرم های دندانی بر روی لثه ها به وجود می آید، گاهی آنقدر وسیع و گسترده هستند که کودک را از مسواک زدن فراری می دهد تا مجبور نباشد درد لثه هایش را تحمل کند.
التهابات لثه ای تنها بر مسواک زدن کودک اثرگذار نیست و گاهی غذا خوردن او را نیز دشوار می سازد. زیرا موقع جویدن غذا، بر روی نواحی ملتهب لثه فشار آورده و درد آن ناحیه را در پی خواهد داشت. این مساله برای کودک آزاردهنده خواهد بود. تمام آنچه گفته شد نتایجی است که در اثر ایجاد جرم بر روی دندان ها به وجود می آید.
جرمگیری دندان کودک به خوبی می تواند این گونه مشکلات را رفع کند. ممکن است برخی والدین بر این باور باشند که دندان های شیری کودکان در نهایت می افتند و با دندان های دائمی جایگزین می گردند و در نتیجه نیازی به جرمگیری ندارند. در صورتی که این باور غلطی است و باید در مورد این مساله تجدید نظر کرد.
لازم است یادآور شویم که بزاق دهان به نوبه خود بر روی سطح دندان جرم می سازند که به مرور زمان پوسیدگی دندان کودک و التهابات لثه ای را در پی خواهد داشت.
رسوبات انباشته بر روی دندان های کودک باعث می شوند تا مقدار میکروب ها در داخل دندان زیاد شده و مشکلات گوارشی در بر داشته باشند. زیرا میکروب هایی که در فضای دهان و دندان وجود دارند به همراه غذا قورت داده شده و به محیط روده وارد می شوند.
در نهایت، این میکروب ها از طریق سیستم گردش خون به تمامی نقاط بدن راه پیدا می کنند و می توانند بر روی ارگان های حساس از جمله دریچه های قلب و مفاصل ساکن شوند. هجوم میکروب ها به چنین ارگان های مهمی قادر است در آینده بیماری های سختی نظیر رماتیسم مفصلی و رماتیسم قلبی را برای کودک ایجاد نماید.
بر اساس آنچه از تحقیقات به دست آمده است، عمده اشخاصی که از این نوع بیماری ها رنج می برند به واسطه جرم های بسیار شدید دندانی و پوسیدگی های بیش از حد مبتلا گردیده اند.
اگر کودک شما از آن گروه از افرادی است که بزاق دهانش منجر به رسوب جرم بر روی دندان هایش می شود، بهتر است به یک دندانپزشک مطمئن و متخصص مراجعه کنید تا معاینات لازم را انجام دهد.
در صورتی که توصیه دندانپزشک اطفال بر انجام جرمگیری دندان کودک باشد، لازم است که آن را جدی بگیرید. در حقیقت، جرمگیری دندان کودک یکی از جمله راه های درمانی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ها و بیماری های دهانی متعاقب آن است که باید در صورت لزوم جدی گرفته شود.
وقت آن است تا این تصور را دور بریزید که جرمگیری دندان کودک تنها برای زیبایی ظاهر دندان ها است. زیرا یک جرمگیری کامل و بدون نقص می تواند با برداشتن رسوبات اضافه، سلامت دهان اون را تضمین کند
معاینه منظم و دوره ای دندانپزشکی باعث می شود تا وضعیت دندان های کودک کاملا تحت کنترل باشد. گاهی این امکان وجود دارد که پاکسازی برخی نقاط در حین جرمگیری دندان کودک از قلم افتاده باشد.
در این صورت، معاینه های بعدی دندان ها کمک می کند تا پیش از ایجاد هر گونه وضعیت حادی اقدامات لازم انجام داده شود.
اهمیت جرمگیری دندان کودک آن قدر زیاد است که روش های مختلفی برای انجام آن ارائه شده است. در جرمگیری دندان کودک، با توجه به اینکه میزان رسوبات چقدر باشد روش جرمگیری انتخاب می شود. همچنین، رنگدانه های دندان و ناحیه تشکیل رسوب و ایجاد جرم بر نوع روش جرمگیری دندان کودک اثرگذار خواهد بود.
به طور کلی، جرم های دندانی می توانند در قسمت های مختلفی ایجاد گردند. نواحی که در بالا و یا زیر لثه قرار دارند، از جمله قسمت هایی هستند که احتمال تجمع رسوبات وجود دارد.
البته باید به این نکته نیز توجه کرد که گاهی فقط با تغییر رنگ دندان ها روبرو هستیم که در اثر مصرف مواد غذایی به وجود می آید. در هر حال، آنچه مهم خواهد بود انتخاب روش مناسب جرمگیری دندان کودک با توجه به شرایط موجود است.
در ادامه به برخی از اصلی ترین و مهم ترین روش های جرمگیری دندان می پردازیم که معمولا در بزرگسالان استفاده می شود.
در جرمگیری دندان به صورت دستی، دندانپزشک با استفاده از ابزارها و وسایل دندانپزشکی که برای رفع جرم های دندانی طراحی شده اند، به صورت دستی جرم های دندان را بر می دارد.
جرمگیری دندان با دستگاه ایرفلو، یکی از روش های با ایمنی بالا و پربازده است که برای جرمگیری دندان به کار می رود. سطح دندان در این روش به صورت کاملا صیقلی و صاف در آمده و سفیدی که دندان پیش از تجمع رسوبات داشته است به آن باز گردانده می شود.
استفاده از این روش برای حالت هایی مناسب تر است که رنگدانه های بزاق بر روی رنگ دندان ها تاثیر گذاشته باشد. در اصل، دستگاه ایرفلو برای زمانی که رنگ دندان ها در اثر استفاده از موادی مانند لواشک و نوشابه تغییر کرده باشند، می تواند بهترین عملکرد را نشان دهد.
از جمله روش هایی که برای جرمگیری دندان کودک به کار می رود، جرمگیری با استفاده از دستگاه اولتراسوند به شمار می رود. دستگاه اولتراسوند باعث می شود تا در جرمگیری دندان کودک تمامی جرم هایی که در زیر و بالای لثه تجمع کرده اند، حذف شده و پاکسازی به صورت کامل انجام گیرد.
اگر والدین بهداشت دهان و دندان را در کودک خود به خوبی رعایت کرده و تغذیه کودک را به گونه ای هوشمندانه برنامه ریزی نمایند، به خوبی می توانند از تجمع جرم بر روی دندان ها جلوگیری کنند.
مراجعه منظم به دندانپزشک و معاینه دندان ها نیز از اقدامات مهمی است که در جلوگیری از تشکیل جرم بر روی دندان های شیری و عواقب آن نقش بسزایی دارد. چکاپ های منظمی که توسط دندانپزشک انجام می گیرد، با تشخیص زودتر از موعد رسوبات اضافی و یا پوسیدگی های ریز موجود بر روی دندان ها مانع از تجمع جرم و در نتیجه پوسیدگی های شدیدتر خواهد شد.
برای اینکه جرم های تشکیل شده بر روی دندان های کودک از بین بروند باید طبق نظر دندانپزشک کودکان و البته در صورت نیاز، به جرمگیری دندان کودک پرداخت.
والدین می توانند با مراجعه به دندانپزشک کودکان از کلیه اقداماتی که می تواند مانع از تشکیل جرم بر روی دندان کودکان شود آگاهی یابند. به این ترتیب، با اقدام به پیشگیری قبل از درمان می توانند به سلامت دهان و دندان کودک خود کمک نمایند.
یکی از مکمل های غذایی که تقریبا در همه کودکان استفاده می شود، قطره آهن است. این قطره معمولا برای رفع مشکل کم خونی کودکان تا دو سالگی مصرف می گردد.
یکی از نکاتی که باید به آن دقت کنید و معمولا پزشک هم توصیه می کند این است که باید قطره را در حلق کودک بچکانید. همچنین، به محض دادن قطره به او باید دو جرعه آب به کودک خورانده شود.
با این دو مراقبت ساده، قطره آهن به سطح دندان ها تماس پیدا نکرده و در نتیجه احتمال تغییر رنگ و خرابی دندان های وی کمتر خواهد شد. به این ترتیب، امکان نیاز به جرمگیری دندان کودک کاهش می یابد.
فراموش نکنید که به مدت یک ساعت قبل و پس از مصرف قطره آهن نباید از میوه ها و آبمیوه های اسیدی مانند توت فرنگی، کیوی و مرکبات استفاده کنید. چون عدم دقت در مصرف قطره آهن، تغییر رنگ دندان کودک را در پی خواهد داشت و باعث تیرگی آن ها می گردد. در حقیقت، تغییر رنگ های حاصل از قطره آهن به دلیل رسوب کردن ذرات آهن بر روی دندان های کودک رخ می دهد.
البته ناگفته نماند که خود رسوبات آهن در پوسیدگی دندان نقشی ندارند. اما چون باعث زبر شدن سطح دندان می شوند، باعث جمع شدن پلاک میکروبی بر روی دندان کودک می گردند. بر اساس آنچه تا اینجا توضیح داده شد، جرم گرفتن دندان می تواند عامل پوسیدگی دندان مخصوصا در اطراف رسوبات آهن شده و نیاز به جرمگیری دندان کودک را ضروری تر کند.
بسیاری از افراد معتقدند که دندان ها پس از جرمگیری دچار لقی و سستی می شوند. باید به شما بگوییم که تاکنون هیچ تحقیق علمی این مساله را تایید نکرده است.
در مواردی که کودک با جرم دندانی شدید روبرو باشد، رسوبات باعث تحلیل لثه می شوند. البته لازم است بدانید که تحلیل لثه ها به مرور زمان صورت می گیرد؛ به گونه ای که والدین روند تغییرات لثه ها را متوجه نخواهند شد.
این مساله در نهایت بر استخوان دندان تاثیر گذاشته و تحلیل آن را در پی خواهد داشت. در این مرحله دندانپزشک با انجام رادیوگرافی دندان متوجه وجود تحلیل استخوان و شدت آن می شود.
پس از آن که کودک نزد دندانپزشک رفته و جرمگیری دندان کودک انجام می گیرد، لقی دندان خود را نشان می دهد که در واقع از حجم بالای رسوبات ناشی می شود و نه از جرمگیری دندان کودک.
بنابراین، با این استدلال احتمال قانع شده اید که جرمگیری دندان کودک در اصل نوعی درمان بوده و به هیچ عنوان منجر به لقی دندان نخواهد شد.
پس از آن که جرمگیری دندان کودک انجام گرفت، باید برخی مراقبت ها را انجام داد که به نوع عامل ایجاد رسوبات بستگی دارد. در واقع، اگر ایجاد جرم های دندانی در اثر بزاق های رسوب ساز باشد و یا از مواد غذایی به وجود آمده باشند، نوع مراقبت هایی که باید انجام شود کاملا متفاوت خواهد بود.
برخی نواحی از دندان ها در هنگام مسواک زدن فراموش می شوند. پشت دندان های قدامی فک پایین از جمله این قسمت ها هستند. اگر والدین این قسمت از دندان های کودک را به خوبی با مسواک تمیز کنند، جرم های دندانی ایجاد نخواهند شد یا دیرتر شکل می گیرند.
برای مواردی که جرمگیری دندان کودک به واسطه تشکیل جرم از بزاق کودک صورت گرفته باشد، سه تا شش ماه پس از جرمگیری باید توسط دندانپزشک معاینه شده و رنگدانه های دندان ها برداشته شود؛ بعد از آن هم این معاینات را به طور مرتب ادامه دهید.
در صورتی که در طول روز سه تا چهار بار با استفاده از مسواک و با روش درست، دندان های کودک را مسواک بزنید، حتما در جلوگیری از تشکیل جرم های دندانی موفق عمل کرده اید.
در نهایت، اگر تغییر رنگ دندان ها در اثر مصرف بیش از حد برخی مواد غذایی مانند نوشابه ها، قهوه، چای و لواشک باشد، پس از جرمگیری دندان کودک باید مصرف این نوع مواد به حداقل برسد.
در مطالب بالا ذکر شد که چه مراقبت هایی باید در مورد بروز جرم های دندانی، جلوگیری از آن ها و جرمگیری دندان کودک انجام دهید. به این ترتیب، با رعایت تمامی این قوانین در کنار حفظ سلامت دهان و دندان به راحتی قادر هستید تا از تشکیل رسوبات و جرم جلوگیری کنید.
به وجود آمدن پوسیدگی های گسترده پیش رونده از جمله عوارض رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان به حساب می آیند. جرم های دندانی التهاب لثه ای را در کودکان به وجود آورده و منجر به خونریزی لثه به هنگام مسواک زدن می شوند.
پوسیدگی های گسترده و تهاجمی در طوق دندان شیری کودک نیز از عوارض این جرم ها خواهد بود. ممکن است والدین بر این باور باشند که لکه های پوسیدگی در اثر رنگدانه ها و جرم باشد؛ اما معاینات دقیق یک دندانپزشک ماهر و مطمئن در نهایت پوسیدگی دندان شدید و تهاجمی را در طوق دندان بیان می دارد که گاهی والدین را بشدت شوکه خواهد کرد.