در این نوشته می خوانید:
کودکان از سن شش ماهگی شروع به در آوردن دندان کرده و به مرورزمان، دندان های آن ها تکمیل می شود. این دندان ها اصطلاحا دندان های شیری نامیده می شوند. پس از اینکه کودک به سن هفت سالگی رسید، دندان های شیری شروع به لق شدن کرده و به مرور می افتند. این فرایند معمولا تا سنین حدود دوازده سالگی ادامه داشته و در نهایت تمام دندان ها با دندان های دائمی جایگزین می گردند. جانشینی دندان های شیری به کمک دندان های دائمی همیشه هم بدون اثرات جانبی نیست و گاهی باید اصلاحاتی بر روی وضعیت آن ها صورت گیرد. اصلی ترین نکته در مورد رسیدگی به وضعیت دندان های کودکان، جلوگیری از کج شدن دندان های کودک است.
به طور کلی، وضعیت دهان و دندان های کودک باید از همان شروع دندان در آوردن او دائما مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز برنامه های درمانی برای آن نظر گرفته شود. البته قرار نیست که همه کودکان مشکل دهان و دندان داشته باشند. اما معاینه منظم دندانپزشکی کمک می کند تا هر گونه مشکل احتمالی در اسرع وقت شناسایی و درمان گردد.
در این مقاله قصد داریم به بررسی مشکل کج شدن دندان های کودک پرداخته و عوامل به وجود آورنده این مشکل را معرفی نماییم. بهتر است پیش از اینکه دندان های کودک کج شود، از این مساله پیشگیری کنیم تا ناچار نباشیم در سنین بالا درمان های به مراتب پیچیده تر و پر هزینه تر به او تحمیل نماییم.
یکی از مهم ترین مسائلی که با کج شدن دندان های کودک ممکن است به وجود آید، مشکلات مرتبط با روح و جسم کودک است. کج شدن دندان های کودک و در نتیجه بهم ریختگی آن ها، همان طور که در افراد بزرگسال اعتماد به نفس آن ها را پایین می آورد، در کودکان نیز می تواند به طور جدی آن ها را از جمع دور سازد. به این ترتیب، رسیدگی به این مساله به عهده والدین است که از سنین کودکی برخی نکات را رعایت نمایند تا کودک دچار سرخوردگی هایی از این دست نشود.
از طرفی، کج شدن دندان های کودک به هر دلیلی، مشکلات زیادی را در سلامت دهان و دندان او به دلیل دشوارتر شدن فرآیند مسواک زدن و نخ دندان کشیدن و مشکلات جویدن و در نتیجه گوارش می تواند به وجود آورد. به همین دلیل، برای اینکه از کج شدن دندان های کودک و بروز مشکلات عدیده ناشی از آن جلوگیری کنید، لازم است تا برخی از عوامل آن را شناسایی کرده و از همان ابتدا به رفع آن ها اقدام نمایید. در ادامه به برخی از دلایل کج شدن دندان های کودک و روش های مقابله با آن ها خواهیم پرداخت.
همان طور که می دانید بیشتر ویژگی های جسمی کودک از پدر و مادر او نشات می گیرند. یکی از مهم ترین قسمت های بدن که به شدت می تواند از ژنتیک فرد اثر بپذیرد، ساختار دهان و دندان و نحوه شکل گیری فک و دندان ها است. بنابراین، در صورتی که کودک آناتومی فک و دندان ناهماهنگی از والدین خود به ارث ببرد، طبیعی است که دچار بهم ریختگی دندانی شود. در چنین مواردی بهتر است با افتادن اولین دندان حتما کودک را نزد یک دندانپزشک اطفال ببرید تا اقدامات لازم را برای جلوگیری از کج شدن دندان های کودک انجام دهد.
اما گاهی کودک از نظر ژنتیکی مشکلی نداشته و اندازه های فک و دندان او کاملا هماهنگ هستند، ولی دندان های شیری خود را زمانی از دست می دهد که دندان های دائمی او هنوز در زیر دندان های شیری شکل نگرفته اند. همین مساله تاثیر زیادی می تواند بر کج شدن دندان های کودک داشته باشد. برای بر طرف شدن این مشکل روش های درمانی دندانپزشکی وجود دارد که باید به محض افتادن دندان شیری صورت پذیرد تا از درمان های پرهزینه تر بعدی جلوگیری به عمل آید.
از طرفی، اگر کودک شما از آن دست کودکانی است که به شیشه شیر و پستانک وابستگی دارد، باید بدانید که این مساله کج شدن دندان های کودکتان را در پی خواهد داشت. در این مورد نیز باید اقداماتی را در سنین پایین انجام دهید تا از بروز مشکلات در آینده جلوگیری به عمل آید.
دلایل دیگری نیز برای کج شدن دندان های کودک وجود دارد که به اندازه عوامل یاد شده در بالا رایج نیستند؛ با این حال هر کدام به نوبه خود مهم بوده و باید جدی گرفته شوند تا از به خطر افتادن سلامت دهان و دندان کودک پیشگیری گردد. عادت مکیدن انگشت شست و یا برخی رفتارها نظیر زبان زدن پشت دندان ها می تواند باعث کج شدن دندان های کودک و حتی ایجاد مشکلات در ناحیه فک گردد. برخی بیماری های لثه و دندان قروچه نیز از جمله عواملی هستند که می توانند نظم های دندانی را در کودک از بین ببرند. بروز تومورهای دهانی و فک، عدم وجود فضای کافی برای رشد دندان های دائمی، هر کدام به عنوان دلایل مهم کج شدن دندان های کودک به شمار می روند.
بدون شک ظاهر بهم ریخته و بی نظم دندان های کودک باعث می شود که والدین به دنبال درمان و رفع مشکلات دندانی کودک باشند. مخصوصا اگر خود والدین نیز در کودکی با مشکل کج شدن دندان ها روبرو بوده و از آن رنج می برده اند، در مورد درمان کجی دندان های کودکشان پیگیری بیشتری به خرج خواهند داد.
با این حال، همواره پیشگیری بهتر از درمان بوده و اگر قبل از ایجاد مشکل کج شدن دندان های کودک از بروز آن جلوگیری به عمل آورید، قطعا پیچیدگی های درمانی و نیز درمان های پر هزینه ای به همراه نخواهد داشت.
اگر کودک شما به مکیدن انگشت شست عادت دارد، بهتر است راهی برای رفع این وابستگی پیدا کنید. زیرا هنگامی که او انگشت شست خود را می مکد، به فک و روی لثه های خود فشار وارد می کند که از رشد صحیح لثه و در نتیجه رشد منظم دندان ها جلوگیری به عمل می آورد. بنابراین برای اینکه از کج شدن دندان های کودک در سنین بالاتر جلوگیری کنید، بهتر است این عادت را از او دور نمایید.
البته فقط مکیدن انگشست شست نیست که می تواند عوارض این چنینی در پی داشته باشد. به طور کلی، والدین باید همواره مراقب کودک باشند تا از وارد کردن هر گونه جسم خارجی به دهانش جلوگیری کنند. زیرا وارد شدن فشار به لثه هایی که در حال رشد و شکل گیری هستند عملا می تواند سلامت دهان و دندان را به خطر اندازد. به این ترتیب، اگر می خواهید از کج شدن دندان های کودک خود در سنین بالاتر پیشگیری به عمل آورید، عادت وارد کردن جسم خارجی به دهان و یا مکیدن انگشت را از بین ببرید. البته سن مناسب برای ترک این عادت ۴ تا ۵ سالگی است و اکثر کودکان تا این سن این عادت را ترک خواهند کرد.
هر رفتاری که در کودکی و سنین خیلی پایین به کودک آموزش داده شود، به عنوان یک رفتار در وی باقی مانده و همواره به آن عمل خواهد کرد. بهتر است از این مساله استفاده کرده و به کودک خود یاد دهید تا همواره به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت دهد و این کار را به صورت صحیح و با ملایمت و دقت انجام دهد. این امر مانع از آسیب به لثه ها و دندان های کودک شده و به جلوگیری از کج شدن دندان های کودک در سنین بالاتر کمک شایانی می کند. کمک به کودک در مسواک زدن و آموزش صحیح آن را می توانید با کمک یک دندانپزشک اطفال اجرا نمایید.
پیش از این اشاره کردیم که کج شدن دندان های کودک می تواند ناشی از افتادن زود هنگام دندان های شیری باشد. برای این مساله باید کودک خود را نزد دندانپزشک اطفال ببرید تا برای جای خالی دندان کودک راه حلی اندیشیده شود. البته در موارد زود افتادن دندان های شیری، معمولا استفاده از روش ارتودنسی پیشگیری در کودکان راه حل مناسبی به نظر می رسد. حفظ جای دندان شیری افتاده و یا کشیده شده توسط ” فضانگهدار دندان” باعث می شود تا از حرکت کردن دندان های دیگر و قرار گرفتن آن ها در جای دندان حذف شده جلوگیری به عمل آید. در نتیجه، فک به اندازه کافی جا برای خارج شدن دندان های جدید داشته و از کج شدن دندان های کودک پیشگیری خواهد شد.
گاهی ممکن است کودک به دلیل عوامل ژنتیکی که از پدر و مادر خود به ارث برده است دچار کج شدن دندان ها گردد. برای مثال ممکن است یکی از والدین یا هر دو، مشکل بهم ریختگی دندان داشته باشند که در این صورت طبیعی است فرزند آن ها نیز با چنین مشکلی مواجه گردد. حتی ممکن است کودک فک کوچک را از یکی از والدین و دندان های درشت را از دیگری به ارث برده باشد. در این صورت نیز ایجاد بهم ریختگی در دندان های کودک اجتناب ناپذیر خواهد بود.
در چنین مواردی رعایت بهداشت دهان و دندان و همچنین، مراجعه مرتب به دندانپزشک اطفال برای اجرای راه حل های درمانی احتمالی، کمک می کند تا از کج شدن دندان های کودک در آینده تا حد زیادی جلوگیری گردد.
برخی روش های درمانی وجود دارند که می توانند پیش از آن که وضعیت خیلی حاد شود، سلامت دهان و دندان را بهبود دهند. بنابراین، بهتر است به محض مشاهده اولین اثرات ناشی از کج شدن دندان های کودک، او را نزد دندانپزشک ببرید تا برنامه ریزی های درمانی لازم صورت پذیرد. انجام درمان های پیشگیرانه باعث می شود تا فرد در سنین بالاتر نیازی به انجام ارتودنسی و جراحی فک پیدا نکند.
در بسیاری از موارد به مرور زمان و البته با رعایت برخی نکات، بهم ریختگی های دندانی کودک با رسیدن به سنین رشد بسیار کم شده و نیازی به درمان های بیشتری نیست. اما گاهی ممکن است درمان به این سادگی نبوده و کودک باید تحت درمان ارتودنسی قرار بگیرد. در چنین مواقعی معاینات انجام شده توسط متخصص دندانپزشکی کودکان و ارجاع به موقع به متخصص ارتودنسی می تواند این مشکل را حل کرده و به تصمیم صحیح تر برای انجام آن کمک نماید. به همین دلیل، سعی کنید در اسرع وقت مشکل کودک خود را به یک متخصص کودکان ارجاع دهید تا درمان هر چه سریع تر آغاز شود؛ همان طور که قبلا گفته شد درمان در سنین پایین تر ساده تر و ارزان تر خواهد بود.
بهترین زمان برای مراجعه به متخصص ارتودنسی کودکان در سنین حدود هفت سالگی است که دندان های شیری شروع به افتادن می کنند. رشد دندان های دائمی در این سنین انجام می شود و یک متخصص دندانپزشک اطفال با معاینات لازم مشخص می کند که آیا برای جلوگیری از کج شدن دندان های کودک نیازی به انجام درمان یا ارتودنسی زودرس هست یا خیر.
گاهی ساختار و وضعیت فک و دندان های کودک به گونه ای است که متخصص دندانپزشکی اطفال ترجیح می دهد کودک طی دو مرحله تحت درمان ارتودنسی قرار بگیرد. در مرحله اول، یعنی پیش از این که دندان های شیری به طور کامل بیفتند، بخشی از درمان ارتودنسی انجام می شود. در این بخش دندان های کودک نیازی به استفاده از سیم های ارتودنسی نداشته و با استفاده از ابزار دیگری محافظت می شوند. با این حال، مقدمات ارتودنسی بعدی نیز در همین دوره انجام شده و کودک برای انجام ارتودنسی اصلی در سنین بعدی آماده می شود.
معمولا در شروع درمان ارتودنسی دو مرحله ای، ابزار متحرکی استفاده می شود که هر کدام کارایی خاص خود را دارند. استفاده از این ابزارها باعث می شوند که تا زمان شروع دوره بعدی ارتودنسی، از شدت گرفتن کج شدن دندان های کودک جلوگیری شده و درمان در سنین بالاتر یعنی نوجوانی راحت تر انجام گیرد. برخی از این ابزارها عبارت اند از مهار کننده های زبان که برای جلوگیری از مکیدن شست دست ابزار بسیار مناسبی است و تکان های زبان را هم محدود می کند. همچنین، ابزارهای وسیع کننده کام کمک می کند تا فضای اضافی برای رشد بهتر دندان های دائمی فراهم شده و میزان بهم ریختگی دندان های کودک کاهش پیدا کند.
برای شروع مرحله دوم ارتودنسی، باید تمامی دندان های دائمی کودک رشد کرده باشند. این مرحله باید با استفاده از بریس های ارتودنسی انجام شده و دندان های کج شده کودک به کمک سیم های ارتودنسی پوشانده شود. این مرحله که در آن سیم ارتودنسی باید کجی دندان های کودک را از بین برده و وضعیت آن ها نسبت به یکدیگر را اصلاح نماید، بین ۱۸ تا ۲۴ ماه به طول می انجامد. میزان بهم ریختگی دندان های کودک و البته مراقبت از سیم های ارتودنسی بر مدت زمان مورد نیاز برای استفاده از سیم های ارتودنسی اثرگذار است. به طور کلی، هر چه براکت ارتودنسی با دقت بیشتری محافظت شوند، مدت زمانی که لازم است تا در دهان کودک باقی بمانند کمتر خواهد بود.
در این مقاله سعی بر آن بود تا با بررسی عوامل مختلفی که منجر به کج شدن دندان های کودک می شوند، راه های پیشگیری را یادآوری کنیم. دندان های شیری علی رغم باور خیلی از افراد، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و جانشینی آن ها با دندان های دائمی باید با بیشترین نظم ممکن صورت گیرد. بروز بی نظمی های شدید در دندان های کودک می تواند به سلامت دهان و دندان کودک آسیب برساند.
در صورتی که کودک در اثر عوامل ژنتیکی و یا عادت های غلط به بی نظمی های دندانی دچار گردد، باید در اسرع وقت به یک دندانپزشک اطفال مجرب مراجعه شود تا اقدامات لازم انجام گیرد. هر چه مرتب کردن دندان های کودک در سنین پایین تری بررسی و اصلاح گردد، نیاز به درمان های سخت تر و البته پر هزینه تر در آینده را کاهش خواهد داد