همه چیز در مورد دندان شیری

به عنوان والدین یک کودک یا به عنوان مربی یک آموزشگاه به احتمال زیاد احساس می‌کنید که داشتن اطلاعات کامل در مورد دندان شیری میتواند کمک زیادی به شما کند و در صورت بروز مشکل میدانید به چه شکلی با آنها برخورد کنید. علم دندانپزشکی اطفال مشخص کرده که دندانهای شیری و نحوه رویش و افتادن آنها نقش مهمی در عملکرد دندان‌های دائمی دارد. به همین دلیل بعضاً ممکن است روش‌هایی مانند عصب کشی دندان‌های شیری یا پر کردن آنها برای باقی ماندن دندان تا زمان افتادن صورت گیرد.

 با این مقدمه کوتاه به سراغ معرفی دندان شیری خواهیم رفت تا ببینیم که هدف از رشد این دندانها چیست و روال افتادن آن‌ها و جایگزینی دندان‌های دائمی به چه صورت است.

دندان شیری چیست؟

دندان شیری (Deciduous teeth) یک اصطلاح برای دندان‌های اولیه کودکان است که در یک محدوده زمانی خاص رشد می‌کنند و بعد از مدت زمانی با دندان‌های طبیعی جایگزین می‌شوند. این دندان‌ها در مرحله جنینی شروع به رشد می‌کنند و در حقیقت در زیر لثه قرار دارند. اما خارج شدن و رشد کردن آنها از لثه، معمولاً در حدود ۶ ماه پس از تولد شروع می‌شود. هر کودک معمولاً ۲۰ دندان اولیه دارد که ۱۰ عدد آنها در فک بالا و ۱۰ عدد هم در فک پایین رشد می‌کنند. به طور معمول همه این دندان‌ها بعد از حدود ۵،٢ تا ٣ سال به طور کامل از لثه خارج شده‌اند و می‌توان ادعا کرد که دندان‌ها تکمیل هستند.

زمان خارج شدن دندان‌های کودک

بطور معمول، دندانهای کودک و در واقع دندان‌های شیری زمانی که کودک شش ماهه است شروع به رشد می‌کنند. اولین دندان خارج شده از لثه دندان‌های جلویی یا همان دندانهای پیشین در فک بالا و فک پایین هستند که به مرور زمان در کنار آنها دندان‌های جانبی یا کناری رشد می‌کنند. چهار دندان بعدی که از لثه خارج می‌شوند، چهار دندان فوقانی هستند. به طور کلی اگر بخواهیم زمان بندی مشخصی برای خارج شدن دندان‌ها داشته باشیم باید دو فک بالا و پایین را در نظر بگیریم:

فک بالا

خارج شدن دندان شیری از فک پایین به این ترتیب است که بین ۸ تا ۱۲ ماهگی دندان‌های پیشین خارج می‌شوند و بین ۹ تا ۱۳ ماهگی هم دندان‌های جانبی آن‌ها خارج می‌شوند. در سن ۱۶ تا ۲۲ ماهگی دندان‌های نیش، بین سن ۱۳ تا ۱۹ ماهگی دندانهای آسیاب اولیه و بین سن ۲۵ تا ۳۳ ماهگی هم دندان‌های آسیاب ثانویه خارج می‌شوند.

فک پایین

 روند خارج شدن دندانهای شیری در فک پایین تا حدود زیادی با تفاوت چند ماه نسبت به فک بالا صورت می‌گیرد. در فک پایین بین سن ۶ تا ۱۰ ماهگی، دندان‌های پیشین، بین سن ۱۰ تا ۱۶ ماهگی دندان‌های جانبی، بین سن ۱۷ تا ۲۳ ماهگی دندان‌های نیش، بین سن ۱۴ تا ۱۸ ماهگی دندان‌های آسیاب اولیه و بین سن ۲۳ تا ۳۱ ماهگی هم در دندان‌های آسیاب ثانویه رشد می‌کنند.

با این وجود آکادمی دندانپزشکی کودکان آمریکا اعلام کرده که اولین ملاقات دندانپزشکی کودکان باید قبل از رسیدن به سن یک سالگی باشد، یعنی زمانی در حدود ۶ ماه پس از ظاهر شدن اولین دندان شیری آنها.

چه زمانی دندان‌های دائمی را رشد می‌کنند؟

 در قسمت قبل گفتیم که دندانهای شیری ۲۰ عدد هستند که باید با ۳۲ دندان دائمی یا دندان بالغ جایگزین شوند. شما به عنوان خانواده می‌توانید انتظار داشته باشید که در حدود شش سالگی اولین دندان شیری کودک شما بیفتد. اولین دندانی که در لثه کودک شما ظاهر شد، اولین دندانی خواهد بود که از دست خواهد داد. معمولاً روال افتادن دندانهای شیری و جایگزین شدن آنها با دندان دائمی تا سن ۱۲ سالگی ادامه دارد.

 روند کلی رشد دندان‌های دائمی به این صورت است که بین سن ۶ تا ۷ سالگی دندان‌های پیشین، بین سن ۷ تا ۸ سالگی دندان‌های جانبی، بین سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی دندان‌های نیش، بین سن ۹ تا ۱۱ سالگی دندان‌های آسیاب اولیه یا آسیاب کوچک و بین سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی هم دندان‌های آسیاب ثانویه یا آسیاب دائمی رشد می‌کنند.

چه تفاوتی بین دندان شیری و دندان بزرگسالان وجود دارد؟

اگرچه دندان‌ها ظاهری استخوانی و تقریباً شبیه به هم دارند، اما بررسی‌ها نشان داده که بین دندان شیری و دندان بزرگسالان تفاوت‌های زیادی وجود دارد. این تفاوت‌ها بر اساس فاکتورهای زیر هستند:

• مینای دندان: به عنوان لایه سخت بیرونی است که دندان شما را از پوسیدگی محافظت می‌کند. معمولاً این لایه در دندان‌های شیری نازک‌تر و ضعیف‌تر است.
• رنگ دندان: دندانهای شیری اغلب سفیدتر به نظر می‌رسند که این را می‌توان به مینای دندان نازک‌تر نسبت داد.
• اندازه دندان: دندان‌های اولیه معمولاً کوچکتر از دندان‌های بزرگسالی یا دندان‌های دائمی هستند.
• شکل دندان: دندان‌های دائمی جلو اغلب با برآمدگی‌های همراه هستند که به مرور زمان از بین می‌روند.

 

مراقبت از دندان شیری کودکان چقدر ضروری است؟

متاسفانه درصد بسیار زیادی از خانواده ها حساسیت چندانی نسبت به مراقبت از دندان شیری کودکان خود ندارند و معتقدند که این دندان‌ها به هر حال خواهند افتاد. توجیهی که برای این باور وجود دارد این است که دندانهای شیری بعد از مدت زمان مشخصی با دندان های دائمی جایگزین می شود و دلیلی برای مراقبت از آنها وجود ندارد. این در حالی است که دندانپزشکان می دانند که وجود دندان‌های شیری برای رشد دندان‌های دائمی ضروری است و بر روی موقعیت دندانهای دائمی و حالت صورت افراد تاثیر گذار است.

حالا در این مطلب قصد داریم که در مورد دلایل مراقبت از دندان شیری کودکان صحبت کنیم و به شما بگوییم که برای مراقبت از این دندان های موقتی کودکان خود چه کارهایی انجام دهید.

رشد دندان شیری کودکان

دندان اولیه کودکان با نام‌های مختلفی مانند دندان های موقتی یا دندان‌های شیری شناخته می شوند. اینکه از چه لفظی برای نامگذاری آنها استفاده می شود چندان مهم نیست و نکته مهم تر این است که بعد از رشد آنها معمولاً خانواده‌ها منتظر افتادن این دندان ها هستند.

معمولاً اولین دندان شیری در حدود سن ۶ ماهگی رشد می کند و آخرین آنها هم در سن سه سالگی تکمیل می شود. این دندانها از سن ۶ سالگی یا ۷ سالگی به مرور زمان می افتند و آخرین دندان هم در حدود ۱۲ سالگی از دست می رود. از طرف دیگر اکثر افراد جامعه تا مدت‌های طولانی ۳۲ دندان دائمی خود را ندارند و روال معمول آن به شکلی است که در سن ۲۱ سالگی دندان های فرد با رشد دندانهای عقل کامل می شوند.

اهمیت مراقبت از دندان شیری کودکان

سوالی که در ذهن شما و احتمالاً در ذهن همه خانواده‌ها وجود دارد این است که وجود دندان شیری چه اهمیتی دارد؟ چرا خانواده ها برای نگهداری دندان های شیری تا زمانی که می افتند باید حساسیت نشان دهند؟ پاسخ این است که دندان های شیری کودکان نقش های متفاوتی دارند:

حفظ  فضا برای رشد دندانهای دائمی

دندان‌های شیری کودک به عنوان ابزاری برای نگهداری فضا عمل می‌کند و در رشد مناسب دندان های دائمی تأثیر گذار است. همچنین این دندان ها در رشد مناسب فک و عضلات صورت و به طور کلی ایجاد حالت صورت در بزرگسالی نقش مهمی دارند. مراقبت از دندان شیری کودکان از رشد نامناسب فک و دندان ها جلوگیری می کند و به طور بالقوه فرد را از نیاز به درمان ارتودنسی یا جراحی فک نجات می‌دهد. این در حالی است که بسیاری از کودکان ممکن است به دلیل از دست دادن دندان های دائمی مجبور شوند که در سنین جوانی از روش‌های مختلف درمان ارتودنسی استفاده کنند تا وضعیت دندانهای آنها به شکل طبیعی برگردد.

کمک به جویدن صحیح غذا

وجود دندان‌های شیری به کودکان یاد می دهد که اصول صحیح جویدن را یاد بگیرند و این موضوع در تغذیه مناسب و سلامت کلی آنها تاثیر بگذارد. پوسیده شدن دندانهای شیری باعث می شود که تغذیه کودکان با مشکل همراه باشد و روند طبیعی تغذیه آن هم محدود شود. بنابراین طبیعی است که مراقبت از دندان شیری کودکان از احتمال کمبود وزن یا سوء تغذیه یا حتی کمبود ویتامین و مواد معدنی جلوگیری می‌کند.

کمک به تکلم و گفتار کودک

یادگیری درست صحبت کردن برای رشد اجتماعی فرزند شما بسیار مهم است. دندانها در توانایی ما در صحبت کردن و تولید اصوات نقش اساسی دارند. هنگامی که دندانها در جای مناسب قرار داشته باشند ما از طریق لمس دندان های فوقانی می توانیم صدا های مختلف را ایجاد کنیم و از طریق جریان هوا یا حرکت زبان به صحبت‌کردن بپردازیم. وقتی که یک کودک دندان‌های شیری جلو خود را از دست می‌دهد برای صحبت کردن مجبور است که زبان را به لثه خود بزند و این باعث می‌شود که صحبت کردن آنها دچار مشکل شود. در واقع مراقبت از دندان شیری کودکان، خانواده ها را از مشکلات مربوط به حرف زدن کودک نجات می‌دهد.

تضمین سلامت دهان کودک

پوسیدگی دندان می تواند منجر به بیماری لثه در دوران کودکی شود که از نظر تخصصی به آن بیماری پریودنتال گفته می شود. در مراحل اولیه امکان درمان و بازگشت بیماری لثه وجود دارد. با این حال وقتی که بیماری به سطح پریودنتیت برسد درمان خانگی برای آن وجود ندارد و ممکن است نیاز به جراحی لثه ایجاد شود. اگر به بیماری لثه رسیدگی نشود به مرور زمان استخوان فک و بافت هایی که دندانها را نگه می دارند تحت تاثیر قرار می گیرند و آسیب می بینند. اما مراقبت از دندان شیری کودکان از همه این مشکلات جلوگیری می‌کند و کودک شرایط طبیعی تا زمان رشد دندان های دائمی را حفظ خواهد کرد.

راهنمای مراقبت از دندان شیری کودکان

مراقبت از دندان های کودکان چند روز پس از تولد شروع می شود. حتی اگر نوزاد شما غذای جامد نمی خورد بازهم قندهای موجود در شیر مادر می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان ها شود. بنابراین در گام اولیه از یک دستمال مرطوب یا از گاز استریل برای پاک کردن لکه ها استفاده کنید. اگر در آب منطقه‌ای شما فلوراید وجود ندارد یا فرزند شما آب حاوی فلوراید نمی خورد، باید با پزشک در مورد مصرف مکمل فلوراید پس از ۶ ماهگی صحبت کنید.

وقتی که اولین دندان شیری کودک شما رشد کرد از یک مسواک کوچک و نرم متناسب با اندازه دهان کودک برای تمیز کردن دندان‌های او استفاده کنید. دو بار تمیز کردن دندان در روز با استفاده از مسواک مرطوب به تنهایى برای این کار کفایت می کند. در مورد استفاده از نخ دندان زمانی باید اقدام کنید که دندان های مجاور شروع به رشد میکنند. برای کودکان ٣ تا ۶ ساله هر روز صبح و شب قبل از خواب ۲ بار مسواک بزنید و برای هر بار هم به اندازه یک نخود خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید.

ادامه پیدا کردن این روند برای مراقبت از دندان شیری کودکان تا زمانی باید ادامه پیدا کند که آنها مهارت مسواک زدن و کشیدن نخ دندان را داشته باشند. سعی کنید نظارت بر روند بهداشت دهان و دندان کودک خود را تا سن هفت یا هشت سالگی ادامه دهید. استفاده از روش های فیشورسیلانت و فلوراید تراپی راهکار مناسبی برای مراقبت از دندان شیری کودکان است که برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و تقویت ساختار دندان استفاده می شود.

مراجعه به متخصص دندانپزشکی اطفال و کودکان

انجمن دندانپزشکی آمریکایی و آکادمی دندانپزشکی کودکان آمریکا توصیه می کند که کودکان شش ماه پس از رشد اولین دندان شیری باید اولین مراجعه به دندانپزشک را داشته باشند. همیشه پیدا کردن بهترین دندانپزشک کودکان کار سختی است و باید  حساسیت ویژه‌ای روی آن داشته باشید. مطمئن شوید که متخصص مورد نظر دارای تخصص ویژه در زمینه کودکان و اطفال است و تکنیک های رفتاری کار با کودکان و والدین را می‌شناسد. همچنین متخصصین دندانپزشکی اطفال در رفع عادت های مضری مانند مکیدن انگشت دست به شما کمک می‌کنند و روش صحیحی برای مراقبت از دندان شیری کودکان در اختیار شما می‌گذارند.

غذاهایی که روی سلامت دندان کودکان تاثیر گذارند

نوشیدنی های قندی مانند نوشابه، نوشیدنی های انرژی زا و آب میوه و همچنین شیرینی ها، آب نبات و سایر شیرینی ها، عامل اصلی پوسیدگی دندان هستند. به طور کلی غذاها و خوراکی‌های حاوی قند و کربوهیدرات های ساده را محدود کنید و در عوض سعی کنید که از سبزیجات و میوه های تازه، غذاهای غنی از کلسیم، شیر کامل برای نوزادان یا شیر کم چرب برای کودکان نوپا و بچه های مدرسه استفاده کنید و غلات بدون چربی را انتخاب کنید. برای مراقبت از دندان شیری کودکان از قرار دادن شیشه شیر در رختخواب آنها خودداری کنید و در صورتی که مجبور هستید از آب معمولی استفاده کنید.

اگر موارد گفته شده در بند های قبلی را رعایت کرده باشید تا حدود زیادی در مراقبت از دندان شیری کودکان موفق عمل می کنید. حالا از این مرحله به بعد درک شما از اهمیت این دندانها و تلاش برای رعایت اصول اولیه بسیار تعیین کننده است و هر چه بیشتر حساسیت به خرج دهید می‌توانید ادعا کنید که لبخند کودک شما زیباتر خواهد بود.

جمع بندی

دندان شیری که معمولاً با اصطلاحاتی مانند دندان اولیه یا دندان دوران کودکی هم شناخته می‌شود، اولین دندان‌هایی هستند که شما در طول عمر خود تجربه می‌کنید. این دندان‌ها در مرحله جنینی شروع به رشد می‌کنند و حدود ۶ ماه پس از تولد از لثه‌ها خارج می‌شوند. تعداد دندانهای شیری ۲۰ عدد است و معمولاً بین سن دو و نیم تا سه سالگی به طور کامل خارج شده‌اند. این دندانها در حدود ۶ سالگی شروع به افتادن می‌کنند و ۳۲ دندان دائمی جایگزین آنها می‌شوند.

اگر به اطلاعات تکمیلی در مورد دندان‌های شیری یا در مورد دندانپزشکی اطفال و کودکان نیاز دارید، با ما تماس بگیرید.