در این نوشته می خوانید:
رعایت بهداشت و سلامت دهان و دندان کودکان از موضوعات بسیار مهمی است که والدین باید به آن توجه بیشتری داشته باشند. بیماری استوماتیت از جمله بیماریهای التهابی دهان و دندان است که می تواند تمام قسمت های دهان کودک را درگیر کند.
کلمه استوماتیت در لغت به معنای التهاب دهان است. استوماتیت یا التهاب مخاط دهان، گونهها، لثه ها، زبان، لب ها و سقف یا کف دهان را درگیر می کند. به عبارت دیگر استوماتیت التهاب پوشش داخلی بافت نرم دهان است که معمولا همراه با درد، قرمزی، تورم، خونریزی و درد خفیف در ناحیه آسیب دیده مشاهده میشود. التهاب ممکن است به دلیل شرایطی از جمله بهداشت نامناسب، سوختگی ناشی از غذای گرم یا نوشیدنی یا آلرژی نسبت به دارو یا غذای خاصی بوجود آید.
کودکان ممکن است در هر مرحله از رشد، از نوزادی تا نوجوانی دچار استوماتیت شوند. دو نوع استوماتیت شایع در کودکان عبارتند از: استوماتیت تبخال که توسط ویروس “هرپس سیمپلکس” ایجاد میشود و استوماتیت آفتی که اغلب به آن زخم های “شانکر” گفته می شود.
منشا بروز این مشکل ویروسی است، پس استوماتیت می تواند مسری باشد. به عنوان مثال استوماتیت تبخال مسری است. امکان دارد کودکان از طریق بوسیدن یا بازی در تماس نزدیک با دیگران که مبتلا به عفونت تبخال فعال هستند قرار بگیرند. استوماتیت در هر سنی در کودکان ممکن است رخ دهد. استوماتیت آفتی از سنین کودکی یا نوجوانی شروع میشود که در اوایل سن ده تا نوزده سالگی اوج آن می باشد. گفته می شود که زخمهای آفتی در زنان بیشتر از مردان است.
استوماتیت در دهان کودک می تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود. به عنوان مثال کودک ممکن است در خواب، سطح داخلی گونه خود را گاز بگیرد و به طور مداوم بافت دهان را تحریک کند. علت استوماتیت تبخال، ویروس هرپس نوع ۱ است ( با تبخال دستگاه تناسلی که ناشی از ویروس تبخال نوع ۲ می باشد و یک بیماری مقاربتی است اشتباه گرفته نشود). علت دقیق استوماتیت آفتی هنوز مشخص نشده ، اگرچه چندین عامل عمده در دست بررسی می باشد.
یکی از این عوامل، استعداد ژنتیکی برای ایجاد زخم می باشد، عامل دیگر ارتباط بیماری با نقص ایمنی بدن است.
علاوه براین امکان دارد استوماتیت آفتی، در اثر استرس عاطفی نیز ایجاد شود. کمبود آهن، اسید فولیک یا ویتامین ب ۱۲، یا عفونت های ویروسی نیز از علل ایجاد این زخمها هستند.
استوماتیت با درد یا ناراحتی در دهان و وجود زخم در دهان کودک نمایان میشود.
به طور معمول مخاط دهان صورتی ، مرطوب ، نسبتاً صاف و در همه مناطق یکسان است. والدین باید در صورت مشاهده تورم ، قرمزی یا جوش در دهان کودک خود سریعا به متخصص اطفال مراجعه کنند.
استوماتیت آفتی ناشی از ویروس نیست و در این صورت واگیر ندارد و ناشی از مشکلات بهداشت دهان و دندان یا آسیب رسیدن به غشاهای مخاطی می باشد.
درصورت مشاهده هریک از این علائم در کودک والدین باید به متخصص دندانپزشکی کودکان مراجعه کنند:
علاوه بر موارد بالا علائمی چون خشکی لبها، عدم وجود اشک در هنگام گریه کردن ، عدم ادرار طی هشت ساعت یا ادرار تیره، ضعف یا خستگی کودک از مواردی است که باید مورد توجه والدین قرار گیرد.
تشخیص استوماتیت در کودکان و علت آن توسط متخصص اطفال بر مبنای بررسی شرایط دهانی کودک با انجام آزمایشات اضافی انجام می شود. هر دو استوماتیت تبخالی و استوماتیت آفتی ، ضایعاتی منحصر به فرد دارند. متخصص اطفال، آزمایش خون یا کشت میکروب را به منظور تأیید یا رد سایر علل تشخیص، انجام میدهد.
در بیشتر موارد استوماتیت در کودکان خوش خیم می باشد و در مدت زمان نسبتاً کوتاهی برطرف می گردد. درمان استوماتیت به نوع آن بستگی دارد. شناخت نوع درد برای درمان و جلوگیری از شیوع آنها مهم تر است.
همانطور که گفته شد بسیاری از زخمهای دهان بدون درمان خاص، خوش خیم بوده و برطرف می شوند. از مصرف غذاهایی با لبه تیز مانند بادام زمینی و چیپس سیب زمینی باید خودداری شود.
همچنین باید از مسواک های نرم استفاده شود و دندان ها و لثه ها با دقت مسواک زده شوند. اگر به دلیل استوماتیت مسواک زدن برای کودک دردناک است می توان به جای آن بعد از هر وعده، دهان کودک را با آب شست و شو داد.
در مورد استوماتیت تبخال ، انتظار میرود طی ده روز بدون هیچ گونه مداخله پزشکی بهبودی حاصل شود. یکی از مهمترین قسمت های درمان تبخال دهان که والدین باید به آن توجه کنند این است که کودک به اندازه کافی مایعات مانند: ژلاتین و آب گرم بنوشد.
همچنین از مصرف غذاهای پرادویه یا شور و غذاهای سفت که در اثر برخورد با بافت آسیب دیده التهاب را تشدید می کند، خودداری شود. در صورت تشدید استوماتیت، متخصص میتواند از مایعات داخل وریدی برای جلوگیری از کمبود آب در بدن کودک استفاده کند.
از استامینوفن نیز در مواقعی که دمای بدن کودک بالاتر از ۳۸ درجه سانتیگراد ( ۱۰۱ درجه فارنهایت ) است و همچنین جهت کاهش درد استفاده شود.
در موارد حاد باید از داروهای بی حس کننده مانند لیدوکایین یا دیگر بی حس کنندههای موضعی اجتناب کرد زیرا بی حسی دهان کودک ممکن است منجر به مشکلاتی در بلع و آسیب به بافت ها یا خفگی شود. اگرچه آنتی بیوتیک ها در درمان تبخال هیچ کمکی نمی کنند اما در مواردی که مشکل شدت یابد پزشک ممکن است داروی ضد ویروسی مانند “آسیکلوویر” برای کودک تجویز کند که اگر در ابتدای ایجاد استوماتیت استفاده شود میتواند تا حدودی در تسریع بهبودی کمک کند.
کودکی که دچار تبخال دهان میشود با از بین رفتن تب و بهبود زخم های دهان به فعالیت های روزانه خود باز میگردد.
درمان پزشکی معمولا برای استوماتیت آفتی ضروری نیست مگر اینکه التهاب بزرگتر از یک سانتی متر باشد. اگر بیش از پانزده روز آفت در دهان کودک برطرف نشد، بلافاصله به پزشک مراجعه شود. در این صورت تتراسایکلین موضعی یا خوراکی تجویز میشود. شایان ذکر است که تتراسایکلین تا زمانی که دندانهای دائمی کودک روییده نشده، برای کودک تجویز نمیشود. زیرا ممکن است باعث تغییر رنگ دندان هایی شود که در حال شکل گیری هستند.
برای جلوگیری از بروز عفونت های باکتریایی ، والدین باید کودک خود را به مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به طور منظم تشویق کنند. جهت کاهش درد از غذاهای گرم و ادویه دار خودداری شود همچنین استفاده از دهان شویههای ملایم و آب نمک به تسکین درد التهاب کمک میکند. از آنجا که آفت دهان مسری نیست ، نیازی به محدود کردن فعالیتهای کودک نیست مگر اینکه در کودک علائم عارضه ای مانند عفونت ایجاد شود.
قرار دادن چای کیسه ای بر روی التهاب و زخم، در بعضی موارد باعث کاهش التهاب و درد میشود. “سدیم لوریل سولفات” موجود در برخی خمیردندان ها از جمله تشدید کننده این التهاب ها هستند. در یک پژوهش انجام شده، بیشترین زخمهای التهاب آفتی، تنها با اجتناب از خمیر دندان حاوی “سدیم لوریل سولفات” به مدت سه ماه از بین رفت. پزشکان درباره رژیم غذایی در دوره درمان التهاب دهان توصیههای متفاونی دارند، ازجمله مصرف مواد لبنی و مواد غذایی سرشار از ویتامین های گروه B.
با رعایت بهداشت دهان ، معاینات منظم دندانپزشکی و عادات غذایی مناسب می توان از التهاب ناشی از عوامل تحریک کننده جلوگیری کرد. از آنجا که بسیاری از بزرگسالان و کودکان ویروس تبخال را دارند و حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشند می توانند آن را منتقل کنند ، هیچ راه عملی برای جلوگیری از التهاب دهانی تبخال وجود ندارد. با این حال والدین می توانند با آموزش به کودک خود، آنها را از بوسیدن، یا بازی در تماس نزدیک با افرادی که مبتلا به عفونت تبخال هستند، باز دارند.